Aanpak en preventie bestaansonzekerheid

Bestaanszekerheid is een belangrijk maatschappelijk en politiek onderwerp. Met bestaanszekerheid wordt bedoeld dat de basisvoorwaarden om te kunnen bestaan op orde zijn of op orde worden gebracht. Het heeft betrekking op veel verschillende leefgebieden zoals inkomen, wonen, gezondheid en sociale relaties. Daarbij zijn er allerlei factoren die van invloed zijn op deze gebieden. Zo spelen zowel individuele en relationele factoren, als institutionele en structurele factoren een rol. Denk hier bijvoorbeeld aan ingrijpende levensgebeurtenissen, laaggeletterdheid, digitalisering en discriminatie. Wanneer inwoners te maken krijgen met bestaansonzekerheid, zijn zij afhankelijk van verschillende instellingen, organisaties en professionals. Deze verscheidenheid aan factoren en actoren maken bestaanszekerheid een complex vraagstuk.

Al met al zijn er veel factoren van invloed op bestaanszekerheid, wat het een complex vraagstuk maakt. De verscheidenheid in leefgebieden, factoren en sociale ondersteuning maakt bestaanszekerheid een complex vraagstuk.

In deze handreiking staat de ervaring van de inwoner centraal. Het doel is om houvast te bieden voor het gecompliceerde vraagstuk van bestaanszekerheid. Deze handreiking is geschikt voor hen die geïnteresseerd zijn in wat werkt in de aanpak en preventie van bestaansonzekerheid, met de ervaring van de inwoner als uitgangspunt.

De handreiking wijst op de sleutelrol van lokale partijen voor het werken aan bestaanszekerheid. Lokale informele en formele partijen signaleren namelijk de bestaansonzekerheid en vervullen tegelijkertijd vaak de rol van de redder in nood. Er zijn vier aandachtsgebieden voor verbetering van de sociale basis: sociaaleconomische zekerheid, sociale inclusie, sociale cohesie en sociale empowerment. De handreiking biedt per aandachtsgebied handelingsperspectieven. Daarnaast worden tips gegeven hoe de gemeente haar aanpak kan verbeteren. Hieronder vind je wat er onder deze vier gebieden wordt verstaan en worden een paar aanbevelingen uit de handreiking uitgelicht.

1. Sociaaleconomische zekerheid
   Hieronder vallen de basisvoorwaarden, zoals een stabiel inkomen en huisvesting. Door te investeren in vroegsignalering kan vaker voorkomen worden dat hulp te laat komt of mensen in uitzichtloze situaties terechtkomen. Bovendien werkt het op lange termijn kostenbesparend. Ook wordt geadviseerd om te investeren in de samenhang en samenwerking tussen de verschillende betrokken partijen, ervaringsdeskundigen en inwoners.
2. Sociale inclusie
   Verbeter de toegankelijkheid van betrokken instanties en professionals. Wordt iedereen wel gezien, bereikt en sluit de hulp aan bij de behoefte? Hier worden onder andere suggesties gedaan voor laagdrempelige communicatie, meer aandacht besteden aan nazorg en mentale ondersteuning, en het bereiken van doelgroepen die nu minder goed in beeld zijn.
3. Sociale cohesie
   Het belang van ontmoetingen wordt hier aangestipt, omdat mensen hierdoor ervaren dat ze erbij horen. Dit kan bijvoorbeeld door korte en warme lijntjes tussen organisaties en inwoners. Een ander voorbeeld is het investeren in lokale organisaties. Deze zijn bekend met de lokale mogelijkheden. Via een lokaal netwerk kunnen inwoners beter in contact worden gebracht met activiteiten en netwerken die aansluiten bij hun eigen behoeften.
4. Sociale empowerment
   Door ontmoetingen ervaren mensen niet alleen dat ze erbij horen, maar ook dat ze worden gewaardeerd om wie ze zijn. Dit wordt sociale empowerment genoemd en vergroot de grip op het leven. Inwoners voelen zich meer gezien en gewaardeerd wanneer er met meer aandacht naar hen wordt geluisterd. Door dit soort aandacht kan er worden ontdekt wat achter het verhaal schuilgaat. Hierbij wordt geadviseerd om ervaringsdeskundigen in te zetten, omdat zij vaak beter kunnen aansluiten bij de beleving van inwoners.
5. Gemeentelijke aanpak
   De handreiking benadrukt het belang om de aanpak van bestaanszekerheid een domeinoverstijgende missie van de gemeente te maken. De gemeentes wordt aangeraden om meer gebruik te maken van de kennis uit praktijk en literatuur, en het grote netwerk waar ze over beschikken. Een andere suggestie is om de resultaten van huidige trajecten vanuit de gemeente inzichtelijker te maken door te monitoren en te evalueren.