Poor Psychology: Poverty, shame, and decision making

Arm zijn betekent veel meer dan te weinig geld hebben. Armoede heeft ook emotionele gevolgen. Welke zijn dat en welke rol speelt schaamte?

Armoede is meer dan alleen een gebrek aan geld. Schaamte speelt ook een belangrijke rol. Mensen die moeite hebben om rond te komen, schamen zich vaak voor hun financiële situatie. Dat is een probleem, want juist die schaamte zorgt ervoor dat hun armoede groter wordt.

Schulden en schaamte versterken elkaar

Er zijn 2 redenen waarom het belangrijk is om schaamte te onderzoeken:

• Schaamte is een sterke negatieve emotie, dus moet je onnodige schaamte voorkomen.
• Schaamte gaat vaak samen met gedrag dat armoede in stand houdt. Daardoor ontstaat een vicieuze cirkel van armoede.

In een onderzoek onder volwassen Nederlanders zei ongeveer 1 op 7 zich te schamen voor zijn financiële situatie. Schaamte komt veel vaker voor onder mensen die het financieel moeilijk hebben. Ook heeft schaamte een aantal negatieve psychologische gevolgen, zoals stress, piekeren en minder gevoel van controle. Mensen die zich schamen, ervaren ook vaker negatieve financiële gebeurtenissen (zoals een rekening niet op tijd betalen). En ze vinden hun leengedrag minder verantwoord.

Schaamte is een negatieve emotie. Het gaat vaak samen met stress, veel piekeren en het gevolg is dat je de controle verliest

– Arnoud Plantinga, sociaal psycholoog

Een onderzoek met Amerikaanse en Britse deelnemers laat zien dat mensen die zich schamen voor hun financiële situatie, meer geïnteresseerd zijn in status. Ook geven ze relatief meer geld uit aan statusproducten zoals een nieuwe fiets of een nieuwe telefoon.

Onder Nederlanders gaat schaamte samen met meer eenzaamheid en minder sociale contacten. Op de lange termijn blijkt dat als iemands financiële situatie verslechtert, hij het jaar daarop vaak minder sociaal contact heeft. Het omgekeerde geldt ook: minder sociaal contact gaat samen met een slechtere financiële situatie in het volgende jaar.

Geldzorgen verergeren de armoede juist, mensen trekken zich terug en worden eenzaam

Opportuniteitskosten: alles wat je niet kiest

Opportuniteitskosten betekent dat je keuzes moet maken: als je een nieuwe fiets koopt, kun je van dat geld geen boodschappen meer doen. Kortom, je kunt je geld maar 1 keer uitgeven.

Eerder onderzoek voorspelde dat mensen met lage inkomens vaker nadenken over deze kosten, juist omdat ze minder te besteden hebben. Maar uit 5 testen bleek dat zowel rijke als arme mensen daar te weinig aandacht aan te besteden.