Spring naar content

Vroegsignalering: draaiboek voor een businesscase

11 februari 2019

Hoeveel moet je als gemeente investeren in vroegsignalering en wat levert het je uiteindelijk op? Met dit draaiboek kun je een onderbouwd plan van aanpak opstellen. Je krijgt inzicht in het probleem, de kosten en baten, de effecten en hoe je alles kunt monitoren.

Gemeenten beginnen vaak heel praktisch met de vroegsignalering van schulden. Alleen is vooraf niet duidelijk wat het precies moet opleveren. Dan is het lastig om achteraf te bepalen of de uitvoering geslaagd is en of vroegsignalering inderdaad loont. 

Gemeenten hebben een goed onderbouwd plan van aanpak nodig voordat ze budget vrijmaken. Schuldeisers willen alleen deelnemen aan vroegsignalering als het meer oplevert dan hun eigen sociale incasso. En projectleiders willen duidelijke doelen om hun aanpak te kunnen toetsen en verantwoorden.

De aanpak in dit draaiboek verloopt in 3 stappen. In de bijlagen van het draaiboek staan formats die de gemeente voor elke stap kan gebruiken.

Stap 1: analyse

Stap 1: Analyse van het probleem 

In deze stap ga je na wat het gemeentelijk beleid is dat met schulden, debiteuren, armoede en hulpverlening te maken heeft en of je dat moet aanpassen op vroegsignalering. Ook verzamel je alle relevante informatie over het schuldenprobleem in je gemeente. Hoe groot is het probleem? Welke groepen burgers lopen een verhoogd risico op schulden? Welke maatschappelijke partijen hebben met die doelgroepen te maken? Denk aan schuldeisers, hulpverleners, verwijzers en vrijwilligers. 

Zo breng je meteen het netwerk van de betrokken partijen in kaart. Gebruik dit netwerk om informatie te verzamelen over mogelijke effecten en maatschappelijke baten van vroegsignalering. 

Op basis van de verzamelde informatie kun je het lokale schuldenprobleem beschrijven: de omvang, de aard en de effecten ervan op bijvoorbeeld gezondheid, participatie, schoolprestaties.

Wil vroegsignalering slagen, dan moet allereerst het gemeentelijk beleid daarop zijn afgestemd

Stap 2 kosten en baten

Stap 2: Kosten en baten van vroegsignalering 

Samen met schuldeisers breng je de kosten en baten in beeld. Dat doe je door de processen, taken en verantwoordelijkheden, risico’s en maatregelen uit te werken. 

Allereerst bereken je de aanloopkosten: dat zijn de eenmalige kosten die partijen maken om vroegsignalering te organiseren. Deze kosten bestaan vaak vooral uit extra uren die medewerkers erin moeten steken. 

Vervolgens bereken je de kosten en baten van de uitvoering. Ook hier gaat het vooral om inzet van personeel. Je kunt een inschatting maken van die inzet door te kijken naar de stappen in het proces, de activiteiten die daarbij horen, hoeveel tijd dat kost en voor hoeveel cliënten je dat moet doen.

Het is lastig om de baten exact te berekenen. Je kunt wel bedenken wat de mogelijke resultaten zijn. Die kun je vervolgens vertalen naar kostenbesparingen. Zo weten schuldeisers wat je bespaart als je bijvoorbeeld huisuitzetting, afsluiting van elektra of loonbeslag voorkomt.

Stap 3 effecten

Stap 3: Effecten op verschillende leefgebieden 

Tot slot kijk je met de betrokken partijen naar de mogelijke effecten van vroegsignalering. Dat kan het beste in de vorm van een workshop. Nodig daarvoor vertegenwoordigers van alle betrokken maatschappelijke partijen uit. Denk aan beleidsmakers, teamleiders en uitvoerende medewerkers.

Kijk eerst opnieuw naar de probleemanalyse (stap 1) en pas die eventueel aan. Leg dan uit waarom je met vroegsignalering wilt beginnen en hoe je het wilt aanpakken. Vraag de aanwezigen om een reactie en om advies.

Vervolgens bespreek je met elkaar de mogelijke effecten van vroegsignalering, ieder vanuit zijn eigen terrein, rol en ervaring. Dat doe je met een brainstorm: alle ideeën zijn welkom. Kijk naar de baten die je bij stap 2 in kaart hebt gebracht en vraag naar de verwachte effecten daarvan op de verschillende leefgebieden. Voor wie zijn de baten, en wie moeten er kosten maken?

Maak een overzicht van alle genoemde effecten. Zitten er meetbare effecten tussen die je kunt gebruiken om de uitvoering te monitoren? Verwerk ze in het plan van aanpak dat je nu kunt gaan schrijven. 

De gemeente kan nu haar plan van aanpak onderbouwen

Je hebt nu niet alleen alle informatie voor een goed onderbouwd plan van aanpak; je hebt er ook alle relevante partijen bij betrokken. Iedereen kent zijn rol en er zijn duidelijke afspraken gemaakt. Na deze bijeenkomst kun je als gemeente de kosten en baten vergelijken met de verwachtingen en een schatting maken van de uitgespaarde kosten. 

Organiseer na de uitvoering en de evaluatie opnieuw een bijeenkomst om de resultaten te bespreken en de aanpak aan te passen. 

Er ontstaat een cyclus van plannen, uitvoeren, meten en bijstellen

Zo zorg je dat alle partijen betrokken blijven en er een steeds beter beeld ontstaat van de resultaten van vroegsignalering.

Gerelateerde artikelen

Tijdig en doordacht: de voor- en nadelen van preventie

Gemeenten gaan er vaak van uit dat preventie de beste aanpak is voor maatschappelijke opgaven. Maar is dat wel altijd zo, en welke dilemma’s kom je tegen? Dit essay bespreekt…

Weg uit de schulden

De branchevereniging Valente maakte een korte film over schuldenproblematiek, om zo te verbeelden hoe iemand in de schulden terecht komt. In de film belichten ervaringsdeskundigen onder andere het effect van…

Eenvoud loont: oplossingen om schulden te voorkomen

Bij veel mensen stapelen de schulden zich op. De RVS adviseert: maak regels en systemen eenvoudiger. Zorg dat mensen hulp krijgen vóórdat ze in de financiële problemen komen. En neem…