Effecten van het terugvorderingsbeleid

Dit rapport gaat over de effecten van het huidige terugvorderingsbeleid bij toeslagen en uitkeringen. Het onderzoek is uitgevoerd door Ipsos I&O in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Het rapport geeft inzicht in de effecten van het beleid op zowel uitkeringsgerechtigden als uitvoerend professionals. Aanleiding voor het rapport zijn signalen dat het huidige beleid gezinnen met schulden en een laag inkomen extra hard treft. Het rapport brengt de gevolgen in beeld en geeft handvatten voor verbetering.

Uit het onderzoek is gebleken dat het huidige terugvorderingsbeleid aanzienlijke effecten heeft op zowel uitkeringsgerechtigden als uitvoeringsorganisaties. De belangrijkste conclusies en aanbevelingen van het rapport zijn:

• Voor een kwart van de uitkeringsgerechtigden zijn de gevolgen van het huidige terugvorderingsbeleid groot, variërend van oplopende schuldenproblematiek tot angst voor de uitvoeringsorganisatie. Wanneer er sprake is van een onzekere financiële situatie of stress worden deze effecten versterkt.
• Veel uitkeringsgerechtigden lijken zich niet bewust van de mogelijke impact van een terugvordering; de kennis over hoe een terugvordering verloopt is bij de meerderheid van de uitkeringsgerechtigden beperkt.
• Het toepassen van de menselijke maat door uitvoeringsorganisaties brengt een verhoogde werkdruk met zich mee omdat het meer tijd en andere capaciteiten van medewerkers vraagt. Hierdoor ontstaat een spanningsveld tussen het leveren van maatwerk en het efficiënt terugvorderen van gemeenschapsgeld.
• Aanbevolen wordt om in te zetten op verbeteringen met betrekking tot het systeem, preventief werken, communicatie en terugbetaalopties. Hieronder vallen onder andere het creëren van een  eenvoudiger en overzichtelijker socialezekerheidsstelsel en helder communiceren over beleid en regelgeving met betrekking tot terugvorderingen.

Wat kun je ermee in de praktijk?

Voor gemeenten biedt dit rapport inzichten om lokaal beleid en uitvoering beter af te stemmen. Professionals kunnen bij het signalen van terugvorderingen sneller ondersteuning bieden, bijvoorbeeld door middel van schuldhulp of inkomensondersteuning. Beleidsmedewerkers kunnen de aanbevelingen benutten om strenger centraal beleid te vertalen naar een soepelere, mensgerichte uitvoering.

Voor wie is het relevant?

Dit rapport is vooral relevant voor beleidsmakers en uitvoerders in het sociaal domein die werken aan inkomen, schulden en armoedebestrijding. Het helpt hen beter te begrijpen hoe terugvorderingsbeleid uitpakt voor inwoners en biedt concrete aanknopingspunten om beleid en uitvoering mensgerichter te maken. Ook landelijke beleidsmakers en uitvoeringsorganisaties kunnen ermee aan de slag.