Gedragsinzichten voor een effectieve Participatiewet
De Participatiewet gaat uit van een rationele burger die met de juiste prikkels en ondersteuning aan het werk kan en wil. De praktijk is echter weerbarstiger. In opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft Significant APE in de publicatie ‘Met oog voor menselijk gedrag’ recente inzichten uit de gedragswetenschappen op een rij gezet. Het doel is om met deze inzichten te komen tot een herziening van de Participatiewet die beter aansluit bij de realiteit en wat redelijkerwijs van mensen verwacht kan worden.
De publicatie gebruikt het COM-B model om gedrag te verklaren vanuit drie factoren: competenties, omgeving en motivatie. Gedrag is een samenspel van deze factoren, die elkaar voortdurend beïnvloeden. De belangrijkste conclusies en aanbevelingen zijn:
- Competenties: Houd rekening met fysieke en mentale vermogens. Stress en armoede beperken bijvoorbeeld het denkvermogen en de mogelijkheid om plannen te maken. Vereenvoudig daarom procedures en geef mensen meer tijd als dat nodig is.
- Omgeving: De fysieke, sociale, economische en institutionele omgeving beïnvloedt gedrag. Complexe regelingen en versnipperde uitvoering werken belemmerend. Zorg voor eenvoudige dienstverlening en maak de meest wenselijke optie de standaardkeuze.
- Motivatie: Gedrag wordt gedreven door bewuste en onbewuste drijfveren. Wees terughoudend met sancties; die zijn vaak niet effectief op de lange termijn. Beloningen, en dan met name niet-financiële, werken beter om gedrag duurzaam te veranderen.
Wat kun je ermee in de praktijk?
Deze publicatie dient als achtergrondinformatie en verantwoording en onderbouwing voor beleid. Het biedt inspiratie en ideeën en kan worden gebruikt als communicatiemiddel om het gesprek over een effectievere Participatiewet te voeren. Het document geeft concrete aanknopingspunten om beleid en uitvoering meer in lijn te brengen met realistisch menselijk gedrag.
Voor wie is het relevant?
Het rapport is primair geschreven voor beleidsmedewerkers bij het ministerie van SZW in het kader van de herziening van de Participatiewet. Daarnaast is het zeer relevant voor beleidsmedewerkers en uitvoerend professionals bij gemeenten (Werk en Inkomen) die de wet in de praktijk brengen en zoeken naar manieren om hun dienstverlening te verbeteren.