Handreiking Participatiewet in balans

Stimulansz schreef deze handreiking in opdracht van de VNG en in samenwerking met VNG Realisatie, Divosa, SAM en het ministerie van SZW. Het document dient als wegwijzer bij de implementatie van de wijzigingen in de Participatiewet, die voortkomen uit het wetsvoorstel Participatiewet in balans. Doel van deze wet is het vergroten van de rechtszekerheid voor inwoners en het bieden van meer ruimte aan professionals voor maatwerk, met als uitgangspunten de menselijke maat, vertrouwen en vereenvoudiging.

De handreiking zet de diverse wetswijzigingen uiteen die verdeeld zijn over verschillende fasen, waarbij de eerste wijzigingen naar verwachting per 1 januari 2026 ingaan. De belangrijkste aandachtspunten en wijzigingen zijn:

• De aanvraagprocedure verandert op punten als de vierwekenzoektermijn voor jongeren en de identificatieplicht.
• Er komen nieuwe regels voor het vaststellen van het recht op bijstand, waaronder een vaste giftenvrijlating en een aanpassing van de vermogenstoets.
• De wet introduceert instrumenten voor een stabiel inkomen, zoals het bufferbudget en een uniforme verrekening van inkomsten.
• Er ontstaat meer ruimte voor mantelzorg en het eigenstandig vormgeven van maatschappelijke participatie.

Leeswijzer (pagina 10-11)
De leeswijzer schetst in één oogopslag de 23 wijzigingen van de Participatiewet in balans, geordend naar vijf thema’s (aanvraagprocedure, recht op bijstand, stabiel inkomen, participatie/re-integratie en overig) en drie fasen van invoering (2026, gedoogjaar 2026 en 2027). Per maatregel staat beknopt wat er verandert, wanneer het ingaat en waar in de handreiking de toelichting te vinden is. Zo biedt de leeswijzer een snel overzicht van alle wijzigingen en hun samenhang in tijd en inhoud.

Wat kun je ermee in de praktijk?

Je kunt deze publicatie gebruiken als achtergrondinformatie, praktisch hulpmiddel en inspiratiebron voor het maken van beleidskeuzes en de uitvoering daarvan. De handreiking helpt je bij de voorbereiding op de wetswijzigingen, bijvoorbeeld bij het aanpassen van verordeningen, beleidsregels, werkinstructies en softwarepakketten. Daarnaast biedt het handvatten om de bedrijfsvoering en communicatie richting uitkeringsgerechtigden tijdig op orde te brengen.

Voor wie is het relevant?

Deze handreiking is relevant voor beleidsmedewerkers en uitvoerend professionals in het gemeentelijk sociaal domein, met name binnen de afdelingen werk en inkomen, armoede en schulden. De informatie is van belang voor iedereen die zich moet voorbereiden op de implementatie van de Participatiewet in balans, die deels vanaf 2026 in werking treedt.