Wat levert psycho-educatie op bij financiële problemen?

Werkt psycho-educatie bij financiële problemen? Hoe ervaren professionals, managers en cliënten deze vorm van voorlichting? Wat gaat er goed en wat kan er beter?

De afgelopen jaren beseffen schuldhulpverleners steeds meer dat geldzorgen grote invloed hebben op het gedrag van hun cliënten. Als cliënten chronische stress hebben, denken ze niet meer aan de lange termijn. Ook hebben ze meer moeite om de juiste beslissingen te nemen en hun emoties onder controle te houden. 

Doordat professionals zich meer bewust zijn van stress bij hun cliënten, passen ze hun hulpverlening erop aan. Dat kan bijvoorbeeld met psycho-educatie: een vorm van voorlichting die cliënten inzicht geeft in hoe stress doorwerkt in hun gedrag. Ook leren cliënten met psycho-educatie hoe ze beter met hun stress kunnen omgaan. Het doel is dat ze uiteindelijk meer grip op hun leven krijgen en minder stress ervaren.

Schouders Eronder liet onderzoeken hoe je psycho-educatie kunt gebruiken bij de aanpak van financiële problemen. In overleg met professionals en cliënten zijn er een stappenplan en praatplaten ontwikkeld.

Psycho-educatie in 4 stappen

Bij psycho-educatie doorlopen de professional en cliënt 4 stappen: 

1. De professional vraagt of de cliënt stress heeft door de financiële zorgen. Is het antwoord ja en wil de cliënt erover praten? Dan legt de professional uit hoe chronische stress het gedrag kan beïnvloeden. 
2. De professional laat de cliënt nadenken over wat de stress doet met zijn gedrag. In de implementatiegids vind je een praatplaat die daarbij kan helpen.
3. Professional en cliënt bedenken samen strategieën en hulpmiddelen zodat de cliënt minder last heeft van de stress. Ook hiervoor is een praatplaat.
4. Professional en cliënt evalueren de strategieën en hulpmiddelen, en passen die aan. 

Je wilt met de strategieën het liefst de bron van de stress wegnemen. Als dat niet kan, kun je bedenken hoe je ervoor kunt zorgen dat de stress zo weinig mogelijk invloed heeft op het gedrag van de cliënt. Die strategieën en hulpmiddelen moeten de cliënt helpen:

• cognitief beter te functioneren: dat betekent bijvoorbeeld dat hij minder vergeet, en dat het hem beter lukt om in actie te komen en aan de lange termijn te denken;
• controle over zijn emoties te krijgen;
• minder stress te ervaren.

Voorbeelden van strategieën zijn: accepteren van de situatie of bewegen en ontspannen. Voorbeelden van hulpmiddelen zijn: stappenplannen, als-dan-plannen en reminders.

Cliënten en professionals zijn positief 

De onderzoekers hebben 13 cliënten en 15 professionals geïnterviewd. Hun 1e ervaringen met psycho-educatie zijn positief. 

Ze noemen de volgende effecten: 

• Cliënten begrijpen beter wat stress met hun gedrag doet.
• Cliënten ervaren meer acceptatie en rust.
• Cliënten hebben meer controle over hun gedrag en emoties.
• Cliënten durven vaker in actie te komen om hun problemen aan te pakken.
• Cliënten vertellen meer over hun persoonlijke situatie aan de professional.
• Professionals hebben meer begrip voor cliënten en kunnen zich beter inleven.
  

Wat is ervoor nodig om psycho-educatie te laten slagen?

Volgens professionals en managers van sociale diensten is psycho-educatie moeilijker:

• als er te weinig tijd is om met de cliënt over zijn stress te praten;
• als een cliënt beperkingen heeft, zoals gedragsproblemen of autisme;
• als een cliënt zoveel stress heeft dat hij niet openstaat voor psycho-educatie, bijvoorbeeld bij een dreigende huisuitzetting.

Psycho-educatie werkt het beste:

• als psycho-educatie past bij de manier waarop de professionals naar het gedrag van hun cliënten kijken. Ze moeten beseffen wat chronische stress met dat gedrag doet;
• als professionals voldoende tijd hebben. In het 1e gesprek bespreken ze wat chronische stress met iemands gedrag doet, maar hebben ze ook tijd voor het vervolg: strategieën bedenken, en die evalueren en aanpassen?
• als professionals een goede training krijgen, onder andere in gesprekstechnieken; 
• als professionals met elkaar kunnen overleggen.