De oogst van bijstandsexperimenten

Dit artikel in Sociaal Bestek, van onderzoekers van de Radboud Universiteit, bespreekt de resultaten van de bijstandsexperimenten die tussen 2017 en 2020 in zes gemeenten zijn gehouden. De aanleiding voor deze experimenten was de onvrede over de Participatiewet uit 2015, die als te streng en op wantrouwen gebaseerd werd gezien. Het doel van dit artikel is om terug te blikken op wat de experimenten beleidsmatig hebben opgeleverd, zowel direct in de deelnemende gemeenten als indirect in de algemene visie op de bijstand.

De auteurs concluderen dat de experimenten een ruime ‘oogst’ aan beleidsmatige wijzigingen hebben opgeleverd. De belangrijkste conclusies zijn:

• Directe lokale impact: De experimenten hebben geleid tot concrete beleidswijzigingen in de deelnemende gemeenten. Dit varieert van grootschalige aanpassingen, zoals een nieuw re-integratiemodel in Tilburg en een bijverdienpremie in Wageningen, tot kleinere nieuwe instrumenten in andere gemeenten.
• Indirecte lokale invloed: De experimenten hebben een al ingezette beweging naar een bijstandsbeleid met meer contact, vertrouwen en maatwerk bevestigd en versterkt.
• Landelijke bijdrage: Hoewel andere factoren (zoals de toeslagenaffaire) ook een grote rol speelden, hebben de experimenten bijgedragen aan de landelijke kentering in het denken over de bijstand. Het gedachtegoed achter de experimenten is herkenbaar in het latere wetsvoorstel ‘Participatiewet in balans’.

Wat kun je ermee in de praktijk?

De publicatie dient als inspiratie en ideeënbron voor andere gemeenten. Het biedt concrete voorbeelden van beleidswijzigingen die voortkomen uit de experimenten, zoals het invoeren van een bijverdienpremie of het centraal stellen van maatwerk en persoonlijk contact. Daarnaast biedt het artikel onderbouwing voor een beleidsmatige koers die meer uitgaat van vertrouwen en de menselijke maat, en laat het zien dat deze aanpak in de praktijk werkt.

Voor wie is het relevant?

Het artikel is zeer relevant voor beleidsmedewerkers bij gemeenten (Werk en Inkomen) en het Rijk. Het geeft inzicht in de effecten en de lange termijn invloed van de bijstandsexperimenten op lokaal en landelijk beleid. Ook voor uitvoerende professionals is het relevant, omdat het de achtergrond schetst van de verschuiving naar een meer coachende en op vertrouwen gebaseerde aanpak, met meer aandacht voor de autonomie van de cliënt.