Effecten van het terugvorderingsbeleid

Het rapport Effecten van het terugvorderingsbeleid, uitgevoerd door Ipsos I&O in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, onderzoekt de gevolgen van terugvorderingen van uitkeringen voor zowel uitkeringsgerechtigden als uitvoeringsorganisaties. Het doel van het rapport is om inzicht te krijgen in de maatschappelijke, individuele en uitvoerings­effecten van het huidige terugvorderingsbeleid. Aanleiding voor het rapport is het wetsvoorstel Handhaving sociale zekerheid en de behoefte van gemeenten aan meer balans tussen rechtmatigheid en de menselijke maat.

De belangrijkste conclusies en aanbevelingen van het rapport zijn:

• Een kwart van de uitkeringsgerechtigden ervaart aanzienlijke negatieve gevolgen van het huidige terugvorderingsbeleid, variërend van schuldenproblematiek tot angst voor uitvoeringsorganisaties. In de meest extreme gevallen neemt de terugvordering het hele leven over, wat leidt tot zorgmijding of gedwongen verhuizing.
• Versterkende factoren bij de ervaring van negatieve gevolgen zijn de hoogte van de terugvordering, de afhankelijkheid van de uitvoeringsorganisatie en of de uitkeringsgerechtigde de reden en de berekening van de terugvordering begrijpt.
• Uitvoerend professionals ervaren spanningen tussen het efficiënt terugvorderen van uitkeringen en het bieden van maatwerk.
• Het socialezekerheidsstelsel moet op den duur eenvoudiger en overzichtelijker gemaakt worden, zodat er meer ruimte komt voor proactieve controles, het toepassen van de menselijke maat en maatwerk.
• De communicatie richting uitkeringsgerechtigden moet zich richten op het uitleggen dat de kans op terugvordering bestaat, hoe een terugvordering tot stand komt, hoe deze voorkomen kan worden en hoe berekeningen gemaakt worden.

Wat kun je ermee in de praktijk?

Gemeenten kunnen de inzichten gebruiken om terugvorderingsbeleid minder schadelijk en meer ondersteunend te maken. Beleidsmedewerkers kunnen beleidsregels aanpassen of ruimte voor maatwerk explicieter opnemen. Uitvoerende professionals kunnen de aanbevelingen benutten om inwoners beter te begeleiden en de samenwerking met schuldhulpverlening te versterken.

Voor wie is het relevant?

Het rapport is relevant voor beleidsmedewerkers en uitvoerende professionals in het sociaal domein, met name in het werkveld van werk en inkomen en armoede en schulden. Het is vooral actueel voor gemeenten die hun terugvorderingsbeleid willen herzien en de menselijke maat meer centraal willen stellen.