Lezen ≠ Begrijpen

Lezen ≠ Begrijpen is een onderzoek dat gericht is op de klanten van Syncasso en Kredietbank Nederland. Het doel is om vast te stellen of deze klanten zich in een risicogroep voor laaggeletterdheid bevinden. Dit naar aanleiding van het feit dat medewerkers van Syncasso en Kredietbank Nederland tijdens hun werk hebben ondervonden dat een deel van hun klanten moeite heeft om de schriftelijke informatie in brieven en aanmaningen goed te begrijpen.

Het feit dat schriftelijke informatie voor deze mensen moeilijk te begrijpen is kan er toe leiden dat zij belangrijke informatie missen. Hierdoor kunnen hun financiële problemen snel verergeren of kunnen zij beschikbare hulp mislopen. 
Dit onderzoek is uitgevoerd door klanten van Kredietbank Nederland de ‘Taalmeter’ in te laten vullen. De Taalmeter bestaat uit 24 meerkeuzevragen. Aan de hand van de antwoorden die de klant geeft op deze vragen kan worden afgelezen of deze persoon een indicatie laaggeletterdheid krijgt. 

Resultaten

De resultaten van de taalmeter laten zien dat bijna de helft van de klanten van Kredietbank Nederland die hebben meegedaan aan het onderzoek een indicatie laaggeletterdheid heeft (48,2%). Bij de klanten van Syncasso ligt dit percentage nog een stuk hoger. Het gaat hier om 59,6%. Deze percentages zijn voornamelijk opvallend wanneer ze worden vergeleken met het landelijk percentage laaggeletterden van 18% op de totale bevolking van Nederland. Uit deze vergelijking valt te concluderen dat het aantal laaggeletterden binnen de groep mensen met financiële problemen opvallend groot is. 

Verschillen per moedertaal, geslacht en leeftijd

Uit de resultaten blijkt dat klanten die Nederlands als moedertaal hebben minder vaak een indicatie laaggeletterdheid krijgen dan klanten die een andere taal als moedertaal hebben. Bij klanten van Kredietbank Nederland heeft 80% van de ondervraagden met een moedertaal anders dan Nederlands een indicatie laaggeletterdheid. Bij de klanten met Nederlands als moedertaal gaat dit om 43,8%. Bij de klanten van Syncasso liggen de percentages nog hoger. Daar heeft 86,7% van de ondervraagden met een moedertaal anders dan Nederlands een indicatie laaggeletterdheid, terwijl dit percentage bij klanten met Nederlands als moedertaal 50% bedraagt.  

Over het algemeen krijgen mannen iets vaker een indicatie laaggeletterdheid dan vrouwen (53,4% tegen 47,4%). Dit verschil is echter niet significant. Op het gebied van leeftijd is echter wel een significant verschil in mate vaan laaggeletterdheid te zien. Onder jonge(re) klanten is het percentage laaggeletterdheid aanzienlijk lager dan onder oudere klanten. Bij klanten tussen de 18 en 35 jaar oud is heeft 42% een indicatie laaggeletterdheid. Bij klanten tussen de 36 en 50 jaar oud ligt dit percentage op 50,5%, terwijl het bij klanten ouder dan 51 jaar 64,4% bedraagt. 

Interpretatie van resultaten

Wanneer naar de resultaten van het onderzoek wordt gekeken kan worden geconcludeerd dat een opvallend groot deel van de klanten van Kredietbank Nederland en Syncasso een indicatie laaggeletterdheid heeft. Uit het onderzoek komt naar voren dat 50,3% van de mensen met financiële problemen een indicatie laaggeletterdheid heeft, tegenover 18% laaggeletterden in de volledige Nederlandse bevolking. Bij de interpretatie van de resultaten worden echter wel enkele kanttekeningen geplaatst. 

–    Uit onderzoek is gebleken dat acute financiële problemen effect kunnen hebben op het cognitief functioneren van mensen. Dit effect kan dan ook invloed hebben gehad op de prestaties van mensen bij het invullen van de Taalmeter. 

–    De Taalmeter is door een deel van de mensen ingevuld tijdens een intakegesprek bij een schuldhulpverleningsinstantie. Dit intakegesprek zelf kan al voor extra stress bij de deelnemers hebben gezorgd, wat tot slechtere resultaten kan hebben geleid.
 
–    Het landelijk percentage laaggeletterdheid van 18% is gebaseerd op zowel lees- als rekenvaardigheden. Het onderzoek “Lezen ≠ Begrijpen” richt zich alleen op leesvaardigheid. Er kan dus worden aangenomen dat het percentage laaggeletterdheid in dit onderzoek nog hoger zou uitvallen wanneer ook rekenvaardigheid zou worden meegenomen. 

–    De klanten van Syncasso zijn voornamelijk overdag thuis benaderd met de vraag of zij de Taalmeter in wilden vullen. Dit kan ertoe geleid hebben dat klanten die parttime werken of geen betaald werken hebben overgerepresenteerd zijn binnen dit onderzoek. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat laaggeletterdheid vrij vaak voorkomt binnen deze groep. Het kan dus zo zijn dat het aantal laaggeletterden binnen de klantenpopulatie van Syncasso in dit onderzoek een overschatting is. 

Hoewel deze vier factoren wel degelijk invloed gehad kunnen hebben op de uitkomsten van het onderzoek, lijkt het niet aannemelijk dat dit ook voldoende is om het grote verschil tussen laaggeletterdheid binnen de klantgroepen en de totale populatie van Nederland te verklaren. Naar aanleiding van dit onderzoek kan dus worden geconcludeerd dat leesproblemen gemiddeld vaker voorkomen bij mensen met financiële problemen.