Vertrouwen in de bijstand

Vertrouwen in de bijstand is een kwalitatieve studie van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) naar de ondersteuning van bijstandsgerechtigden die (nog) niet betaald kunnen werken. Op gemeentelijk niveau draagt het onderzoek bij aan kennis over hoe in de praktijk wordt omgegaan met deze spanning tussen de regels en de praktijk en hoe de ondersteuning vanuit de Participatiewet wordt ervaren door bijstandsgerechtigden. Het onderzoek draagt bij aan het landelijke debat over de herziening van de Participatiewet (met name spoor 2).

Het rapport komt tot drie kernconclusies:

• Niet alle bijstandsgerechtigden kunnen betaald werk verrichten. Ondersteuning moet ook gericht zijn op maatschappelijke participatie en kwaliteit van leven.
• Gemeenten ervaren knelpunten in de wettelijke kaders. Maatwerk is vaak noodzakelijk, maar lastig structureel in te passen.
• Vertrouwen tussen overheid en burger is kwetsbaar. Strikte regels en handhaving kunnen het vertrouwen ondermijnen, wat effectieve ondersteuning belemmert.

Het is een verdiepend, kwalitatief onderzoek met focus op praktijkervaringen. Dit kwalitatieve onderzoek is een vervolg op het SCP-rapport Een brede blik op bijstand (Van Echtelt et al. 2023), waarin op basis van register- en enquêtegegevens de problematiek van mensen in de bijstand en de gemeentelijke ondersteuning in kaart is gebracht.

Wat kun je ermee in de praktijk?

• Gemeenten kunnen het beleid verbreden van strikte arbeidstoeleiding naar een bredere aanpak die ook maatschappelijke participatie en welzijn waardeert.
• Investeer in maatwerk door samenwerking tussen domeinen (zoals Wmo, schuldhulpverlening en ggz) beter te organiseren en te financieren.
• Stimuleer klantmanagers om vanuit vertrouwen en persoonlijke begeleiding te werken, met voldoende ruimte en middelen om duurzame oplossingen te bieden.
• Gebruik het rapport als input voor beleidsontwikkeling rond de herziening van de Participatiewet, bijvoorbeeld voor pilots of het opstellen van een integrale aanpak voor mensen met complexe problematiek.

Voor wie is het relevant?

Dit rapport is relevant voor gemeenten die hun beleid en uitvoering willen afstemmen op bijstandsgerechtigden met langdurige of complexe problemen.