Geschiedenis van het sociale zekerheidsstelsel in beeld

Dit webartikel en de bijbehorende tijdlijn van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) beschrijven de geschiedenis van het sociale zekerheidsstelsel in Nederland. De aanleiding is het 125-jarig bestaan van het CBS, wiens geschiedenis hand in hand gaat met de behoefte aan data voor de ontwikkeling van sociale wetgeving. Het doel is om de evolutie van sociale voorzieningen inzichtelijk te maken, van de eerste Armenwet tot de huidige Participatiewet.

De publicatie laat zien hoe het stelsel zich in de loop van anderhalve eeuw heeft ontwikkeld tot een omvattend systeem. De belangrijkste ontwikkelingen in de tijdlijn:

• De basis werd gelegd met de Armenwet (1854), hoewel de uitvoering nog bij kerken en particulieren lag.
• Eind 19e en begin 20e eeuw kwamen de eerste wetten die de overheid een actievere rol gaven, zoals het ‘Kinderwetje van Van Houten’ (1874) en de Ongevallenwet (1901).
• Na de Tweede Wereldoorlog werd het stelsel sterk uitgebreid met grote volks- en werknemersverzekeringen, zoals de Werkloosheidswet (WW) in 1949 en de Algemene Ouderdomswet (AOW) in 1957.
• Met de Algemene Bijstandswet (1965) werd de bijstand een recht in plaats van ‘genadegeld’, en vormde daarmee het sluitstuk van het stelsel.
• Recente wetten, zoals de Wet Werk en Bijstand (2004) en de Participatiewet (2015), leggen de focus meer op het stimuleren van werk en participatie.

Wat kun je ermee in de praktijk?

De publicatie dient als achtergrondinformatie en onderbouwing. Het biedt een helder historisch overzicht dat helpt om de huidige structuur, principes en uitdagingen van het sociaal domein te begrijpen. De tijdlijn kan worden gebruikt als communicatiemiddel om de complexe geschiedenis van het stelsel eenvoudig uit te leggen aan nieuwe medewerkers of andere geïnteresseerden.

Voor wie is het relevant?

Dit overzicht is relevant voor zowel beleidsmedewerkers als uitvoerende professionals in het gehele sociaal domein. Voor beleidsmakers biedt het historische context bij de doorontwikkeling van wet- en regelgeving. Voor de uitvoering helpt het om de achtergrond en het doel van de verschillende wetten waarmee zij dagelijks werken beter te plaatsen.