Knellende mechanismen

In de kinderopvangtoeslagaffaire is tienduizenden ouders ongekend onrecht aangedaan door de Rijksoverheid. Dit is aanleiding geweest voor het onderzoek “Knellende mechanismen”. Om inwoners goed te kunnen ondersteunen is het belangrijk dat knellende mechanismen in (de uitvoering van) wet- en regelgeving en beleid tijdig worden gesignaleerd en dat uitvoerders deze agenderen in het vertrouwen dat de signalen worden opgevolgd. Met dit onderzoek willen de gemeenten leren hoe signalering en agendering van knellende mechanismen kan verbeteren.

Conclusie

Uit het onderzoek komen acht overkoepelende constateringen naar voren die inzicht geven
in hoe uitvoerders omgaan met knellende mechanismen en wat de rol van de cultuur van
de gemeente binnen de gemeente daarin is. Uit deze constateringen zijn acht lessen te
trekken die betrekking hebben op wat binnen de uitvoering en de (management)lagen
daarboven verbeterd kan worden aan de signalering, agendering en opvolging van knellende
mechanismen.

Belangrijke constateringen

Constatering 1: Nieuw model voor signalering, agendering en opvolging knellende situaties geeft inzicht in de mechanismen. Daarnaast biedt het handvatten voor verbetering.

Constatering 2: Substantieel deel professionals is onvoldoende bekend met juridische mogelijkheden om maatwerk te bieden.

Constatering 3: Professionals hebben behoefte aan ruimte binnen kaders.

Constatering 4: Er is weinig vertrouwen onder professionals in het oplossen van structureel knellende situaties.

Constatering 5: Professionals die in opdracht van de gemeenten werken (dus niet in dienst zijn van de gemeente), ervaren minder waardering voor signaleren en agenderen van knellende situaties.

Constatering 6: Casuïstiekbespreking is te veel gericht op individuele casussen.

Constatering 7: Management onderschat drempels en overschat terugkoppeling van signalen.

Constatering 8: Kinderopvantoeslag-affaire leert dat niet ieder signaal alarmbellen laat rinkelen.

Lessen voor de toekomst

Op basis van de acht bovenstaande constateringen zijn er lessen voor de toekomst geformuleerd.

Les 1:
A) Vergroot kennis van juridische maatwerkmogelijkheden en kennis van de geest van wet- en regelgeving.
B) Organiseer een moreel beraad.

Les 2: Organiseer teamoverstijgende en systematische casuïstiekbesprekingen.

Les 3: Zorg voor duidelijke opschaal- of escalatieroutes.

Les 4: Meer aandacht voor de uitvoering: nodig expliciet uit tot signaleren en agenderen van knellende situaties.

Les 5: Communiceer over opvolging van signalen richting professionals.

Les 6: Ontdek patronen in klachten, bezwaar en beroep met systematische analyse.

Les 7: Versterk en breid gemeentelijke ombudsvoorziening uit.

Les 8: Creëer ruimte voor tegengeluid.