Aanpak geldzorgen bij mbo-studenten

Geldzorgen, schulden en armoede zijn een actueel maatschappelijk vraagstuk en komt relatief veel voor bij studenten van middelbaar beroepsonderwijs (mbo). De meeste studenten zijn jongvolwassenen die in transitie zijn naar volwassenheid. Geldzorgen kunnen de ontwikkeling van studenten in de weg staan of leiden tot het vroegtijdig verlaten van de opleiding. Het beperkt de keuzemogelijkheden van studenten op mentaal en financieel vlak.

De professionals werkzaam in het mbo kunnen bijdragen aan het voorkomen of doorbreken van geldzorgen en armoedeproblematiek. In deze handreiking staan concrete handvatten en werkwijzen voor het Signaleren, Ondersteunen en Stimuleren(S.O.S.) van studenten met geldzorgen. Er worden per professional-groep suggesties in werkwijzen gegeven, zoals zorgverleners, studieloopbaanbegeleiders of docenten. In de bijlage vindt u bijvoorbeeld een signaleringslijst bij geldzorgen en een overzicht van fondsen die financiële ondersteuning kunnen bieden. Hieronder worden de werkwijzen uitgelegd en een aantal voorbeelden ervan uitgelicht.

Werkwijzen

1. Signaleren

Vertrouwen en opbouwen

Wanneer studenten een vertrouwensrelatie met een professional hebben, zijn zij eerder geneigd de situatie met hen te bespreken. Hierdoor komt de situatie eerder in beeld en kan er eerder ondersteuning geboden worden. Voor het opbouwen van een relatie moet een professional is aandacht de sleutel. Zij moeten zich beschikbaar opstellen, oprechte aandacht tonen en niet voor, maar met de student denken.

Herkennen en bespreken

Door schaamte en wantrouwen is het signaleren en bespreken van geldzorgen geen makkelijke taak. Het is echter cruciaal vroegtijdig te signaleren, omdat hiermee chronische stress en mogelijke schooluitval voorkomen kan worden. Geef algemene informatie over financiële zorgen en wie hierbij kan ondersteunen, maar behandel dit ook in bijvoorbeeld burgerschapslessen. Er worden in de handreiking veel tips gegeven in hoe je dit gevoelige onderwerp bespreekbaar kan maken.

2. Ondersteunen

Steun bij studiekosten

Ondersteun studenten bij het aanvragen van studiefinanciering en leermiddelen. Leerlingen die recht hebben op studiefinanciering of de aanvullende beurs maken hier lang niet altijd gebruik van. Biedt bij open dagen, inschrijving en aanvang studie inzichtelijke en toegankelijke informatie over kosten en financiering van de opleiding. Het is belangrijk dat studenten, maar ook professionals goed op de hoogte zijn van de kosten en mogelijkheden.

Financiële en materiële steun

Studenten met weinig geld lopen een groter risico op sociale uitsluiting en missen ervaringen die belangrijk zijn voor hun ontwikkeling. Financiële en materiële steun kan hierbij helpen. Wijs studenten op de regelingen waar zij recht op kunnen hebben en organisaties waar zij hulp van kunnen krijgen en ondersteun ze bij de aanvraag. Zorg verder voor genoeg initiatieven vanuit de school, zoals een weggeefkast en maak menstruatieproducten gratis beschikbaar.

Steun bij schulden

Ondersteun studenten bij het voorkomen of onder controle krijgen van beginnende, risicovolle of problematische schulden. Verwijs studenten naar de relevante hulp- en dienstverleners, biedt de informatie eenvoudig en laagdrempelig aan, en laat studenten zelf meedenken en kiezen. Zie de handreiking voor verwijzingen naar nuttige organisaties die hierbij kunnen ondersteunen.

Sociale en mentale steun

Het ontbreken van een sociaal netwerk bevordert financieel gezond gedrag niet. Ongezond financieel gedrag verminderd vaak het mentale welzijn. Help studenten in de zoektocht naar ondersteuning vanuit hun eigen omgeving, door bijvoorbeeld hun netwerk in kaart brengen. Doe ook een beroep op andere studenten, door hen een rol van maatje of mentor te laten vervullen. Het is belangrijk alert te zijn op mentale problemen wanneer er sprake is van geldzorgen. Richt bijvoorbeeld een steungroep op binnen de opleiding en verwijs waar nodig naar de juiste hulpverlening.

3. Stimuleren

Financiële educatie

Studenten zijn vaak niet goed voorbereid op de verantwoordelijkheden die financiële zelfstandigheid met zich meebrengt. Door middel van financiële educatie kunnen studenten leren om beter om te gaan met geld en met financiële zelfstandigheid. Behandel het onderwerp geld en financiën in de klas en biedt studenten handvatten om hun uitgavenpatroon bij te houden.

Participatie versterken

Wanneer studenten niet participeren in de samenleving kan dit negatieve effecten hebben op gedrag, gezondheid, welbevinden, schoolprestaties en vergroot de kans op armoede in de toekomst. De handreiking geeft specifieke tips hoe professionals studenten kunnen helpen om hun wereld te vergroten, een bijbaan te zoeken en zich voor te bereiden op werk.

Gezondheid bevorderen

Stress is een gevolg van armoede. Dit kan leiden tot een ongezonde leefstijl. Daarom dient er geïnvesteerd te worden in een leefstijl die gezondheid en weerbaarheid van studenten vergroot. Zo kan stress worden verminderd door begrip te tonen voor studenten en ze op tijd door te verwijzen bij stress klachten. Zorg ook voor een gezonde schoolomgeving en stimuleer daarin studenten om bijvoorbeeld gezond te eten, regelmatig te bewegen en voldoende te slapen.

Samenwerken met Ouders

Betrek ouders om zo de overgangsfase naar volwassenheid op financieel gebied soepeler te laten verlopen. Communiceer duidelijk dat de student de regie heeft en dat ouders alleen betrokken worden als de student dit wil. Ouders kunnen bij instemming van de student bijvoorbeeld geïnformeerd blijven na de 18e verjaardag en kunnen er ouder-studentenbijeenkomsten georganiseerd worden.