Armoede, sociaal netwerk en minimaregelingen in Nederland

Bijna een kwart van de Nederlanders worstelt met rondkomen, terwijl de rest dit als makkelijk ervaart. Mensen die moeilijk rondkomen, ervaren vooral stress door vaste lasten en gezondheidskosten. Armoede wordt als onnodig beschouwd in een welvarend land als Nederland. I&O Research deed een kwantitatief onderzoek om meer inzicht te krijgen in hoe Nederlanders aankijken tegen armoede en op welke manier het moeilijk rondkomen een onderwerp is dat binnen het eigen netwerk wordt besproken.

Bijna een kwart van de Nederlanders vindt het lastig om rond te komen, terwijl de meerderheid juist weinig financiële moeite ervaart. Hoewel mensen met lage inkomens vaker moeilijk rondkomen, is dit niet exclusief voor hen; zelfs sommige hogere inkomens ervaren druk. Armoede wordt vaak omschreven als het niet kunnen betalen van basisbehoeften, wat zowel mentale als fysieke problemen veroorzaakt. Meer dan de helft kent iemand die moeilijk rondkomt, maar de ‘makkelijke’ en ‘moeilijke’ wereld blijven vaak gescheiden. Deze groepen verschillen in hun kijk op de oorzaken van armoede en mogelijke oplossingen, wat de kloof verder versterkt.

Schaamte
Voor vier op de tien Nederlanders die moeilijk rondkomen, is hun financiële situatie bekend in hun omgeving. Een derde houdt dit echter verborgen, vaak door schaamte of omdat men het als een privékwestie beschouwt. Familie en vrienden zijn meestal op de hoogte, terwijl collega’s en kennissen dit minder vaak weten. Gesprekken gaan vooral over de toenemende kosten van het dagelijks leven en basisbehoeften. Sommigen uiten ook onvrede over politieke keuzes en de groeiende kloof tussen arm en rijk. Ondanks deze moeilijkheden voelt slechts 1% een sterke behoefte om hierover te praten, terwijl 52% juist geen behoefte heeft aan gesprekken over hun financiële problemen.

Overheid
De meerderheid van de Nederlanders ziet armoede als een groot probleem en vindt dat de overheid meer moet doen om hulp te bieden (70%), terwijl er ook strengere controle op misbruik van ondersteuning bij armoede moet zijn (72%). Men ziet armoede vaak niet als eigen schuld, vooral degenen die zelf moeite hebben met rondkomen. Slechts 10% beschouwt armoede meestal als eigen verantwoordelijkheid. Er is gematigde bereidheid om meer belasting te betalen of hogere prijzen te accepteren om armoede te bestrijden, vooral als het gaat om onvoorziene situaties zoals ziekte of ouderdom. Voor mensen met een situatie die als ‘eigen keuze’ wordt beschouwd, zoals verslaving of detentie, is de steunbereidheid lager.

Toeslagenaffaire
Mensen die moeilijk rondkomen, staan vooral open voor hulp vanuit informele organisaties zoals voedselbanken, de gemeente of familie, maar veel minder voor hulp van werkgevers of onbekenden. Zij zijn over het algemeen terughoudender in hulp zoeken dan vaak wordt gedacht. Belangrijke drempels zijn schaamte (87%) en angst voor negatieve gevolgen (59%). Schaamte speelt volgens mensen die makkelijk rondkomen een grote rol, terwijl mensen in armoede vaker wijzen op angst voor nadelen. Een gevoel van zelfstandigheid en onbekendheid met hulpbronnen spelen ook mee. Daarnaast bestaat er een diep wantrouwen richting de overheid, mede door de toeslagenaffaire, waardoor mensen huiverig zijn om overheidssteun aan te vragen.