Een ethische handreiking voor sociale professionals

De lectoraten Schulden en Incasso en Innovatieve Maatschappelijke Dienstverlening hebben samen een ethische handreiking gepubliceerd. Deze handreiking is bedoeld voor sociale professionals in tijden van crisis en is geschreven naar aanleiding van de covid-19 pandemie.

De handreiking richt zich op de verschillende ethische uitdagingen waar sociale professionals in tijde van crisis mee te maken krijgen binnen het sociaal domein. Volgens internationaal onderzoek naar aanleiding van de covid-19 pandemie vallen onder deze uitdagingen onder meer de volgende punten: 

•    Moet een professional vertrouwen op het eigen beoordelingsvermogen, of moeten richtlijnen die vanuit de overheid (of hogerhand) komen direct worden opgevolgd?
•    Hoe kan zelfzorg voor professionals worden gewaarborgd als een crisissituatie gevoelens van stress en onveiligheid versterkt tijdens crisissituaties?
•    Hoe kunnen tegengestelde belangen van professionals en cliënten (en anderen) op een goede manier tegen elkaar worden afgewogen?
•    Hoe kunnen professionals verantwoorde afwegingen maken tussen direct en digitaal contact met cliënten? 
•    Hoe kunnen verantwoord prioriteiten in de dienstverlening worden gesteld in geval van schaarste?

Onder Nederlandse sociale professionals is aanvullend onderzoek gedaan in de vorm van een enquête. Uit deze enquête kwam onder andere naar voren dat een groot deel van de sociale professionals in Nederland een sterke behoefte heeft aan direct contact, zowel met cliënten als met collega’s. Daarnaast wordt aangegeven dat ook goede en duidelijke richtlijnen en randvoorwaarden voor hun werkzaamheden van groot belang zijn. Meer dan 70% van de deelnemers aan de enquête heeft aangegeven dat de beperkingen in het directe contact met cliënten belastend voor hen zijn. Minder dan 30% van de deelnemers aan de enquête stelt dat het moeten stellen van prioriteiten voor hen belastend voelt. 

Naast deze enquête is er ook verder onderzoek gedaan aan de hand van focusgroepen. Hieruit komt naar voren dat er voor sociale professionals een robuust ethisch raamwerk bestaat waarop kan worden teruggevallen in crisissituaties. Dit raamwerk bestaat onder andere uit een stevige lokale praktijk waarin communicatie en zelfreflectie in teamverband een belangrijke rol spelen. Ook in de verbinding met leidinggevenden en samenwerkingspartners vormen communicatie en zelfreflectie een belangrijk element. 

De verticale structuur van procedurele en procesmatige beleidskaders die boven deze horizontale basis bestaat wordt ook sterk beïnvloed door inhoudelijke ethische richtlijnen. Daarnaast worden deze richtlijnen op hun beurt getoetst aan de eerdergenoemde lokale praktijk van communicatie en reflectie. 

Met behulp van deze uitkomsten is deze ethische handreiking voor sociale professionals opgesteld. De punten waarop de handreiking zich richt zijn onder andere: 

•    Het zelfbeeld en welzijn van de professional. 
•    De kwaliteit van de werkzaamheden en de randvoorwaarden. 
•    De beroepsethiek en de ethiekondersteuning.

Daarnaast signaleert de handreiking de belangrijkste ethische knelpunten, en wordt geprobeerd om een basis te leggen om ook in tijden van crisis op een gestructureerde en ethische manier te werk te gaan. Uit de focusgroepen is tevens naar voren gekomen dat deze handreiking ook voor niet-crisissituaties bruikbaar kan zijn.