Een open deur, onderzoek toegang gemeentelijke schuldhulpverlening

Staat de deur van gemeenten wijd open voor mensen met problematische schulden? Nog niet voldoende, zegt de Nationale ombudsman in het rapport ‘Een open deur?’

De Nationale ombudsman heeft onderzoek gedaan naar de toegang tot schuldhulp bij gemeenten. Hij concludeert dat gemeenten nog niet altijd een laagdrempelige en brede toegang tot schuldhulp hebben voor mensen met problematische schulden. Dat moet wel, volgens de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs). Toch krijgt de Nationale ombudsman regelmatig klachten en signalen over de toegankelijkheid en de kwaliteit van de schuldhulp. Mensen met problematische schulden worden om verschillende redenen niet toegelaten tot de schuldhulpverlening. Zij hebben (schuld)hulp nodig, maar krijgen die niet altijd. Daardoor stapelen hun schulden zich verder op. De gemeenten kunnen de toegang tot schuldhulp op verschillende punten verbeteren.  

De Wgs geeft gemeenten veel vrijheid voor het regelen van hun schuldhulpverlening. Daardoor verschilt de toegankelijkheid ervan per gemeente. Om een beeld te krijgen van de verschillende processen, deed de ombudsman onderzoek bij 11 gemeenten. Op basis van dit onderzoek stelde hij uitgangspunten vast waarmee gemeenten de toegang tot de schuldhulpverlening kunnen verbeteren. Met die uitgangspunten wordt de schuldhulpverlening effectiever. De Nationale ombudsman vindt dat gemeenten mensen met problematische schulden ruimhartig moeten toelaten tot de schuldhulp.

Met schuldhulpverlening kunnen gemeenten mensen uit problematische situaties helpen. Het is daarom van doorslaggevend belang dat de deur van schuldhulpverlening wijd open staat – de Nationale ombudsman

Uitgangspunten om de toegang tot schuldhulp te verbeteren

De burger moet centraal staan, vindt de ombudsman. Uitgangspunt van de wet is dat gemeenten mensen met problematische schulden een brede toegang tot de schuldhulp moeten bieden.

Hieronder legt de Nationale ombudsman uit wat dit volgens hem inhoudt:

• Gemeenten moeten mensen ruimhartig toelaten in het schuldhulptraject. Ze moeten ervoor zorgen dat dat het niet moeilijk is om schuldhulp te krijgen.
• Iedereen die zich aanmeldt voor schuldhulp moet in een persoonlijk gesprek zijn situatie kunnen uitleggen. Gemeenten moeten dat niet moeilijker maken dan nodig is. Bijvoorbeeld doordat mensen formulieren moeten invullen, workshops moeten bijwonen of andere verplichtingen krijgen. Dan bestaat de kans dat mensen afhaken.
• Gemeenten moeten iedere aanmelding apart en volledig beoordelen. Ze moeten aandacht hebben voor de persoonlijke omstandigheden van de schuldhulpvrager.
• Het besluit over het wel of niet toelaten tot de schuldhulpverlening moet in duidelijke taal zijn geschreven. Eventueel moet de gemeente het in een gesprek uitleggen.

Conclusies

Schulden komen niet alleen, vaak zijn er op hetzelfde moment ook andere problemen. Als een gemeente schuldproblemen goed aanpakt of stabiliseert, ontstaat er rust. Dan wordt het mogelijk om andere problemen op te lossen. Dit onderzoek laat zien dat gemeenten mensen lang niet altijd een laagdrempelige en brede toegang tot de gemeentelijke schuldhulp bieden. De ombudsman concludeert dat de toegang tot de gemeentelijke schuldhulpverlening op een aantal punten beter kan. Als mensen meerdere problemen tegelijk hebben, kunnen gemeenten schuldhulpverlening gebruiken om ze uit die situatie te krijgen. Maar dan moet de deur van de schuldhulpverlening wijd open staan. En bij het besluit om iemand wel of niet toe te laten, moeten alle belangrijke persoonlijke omstandigheden volledig meetellen. Dan wordt schuldhulpverlening toegankelijker en effectiever.

Aanbevelingen aan gemeenten

De Nationale ombudsman geeft gemeenten de volgende adviezen:

• Ga naar iemand met problematische schulden toe. Voer een persoonlijk gesprek om duidelijkheid te krijgen over zijn of haar persoonlijke situatie.
• Sluit niet vooraf bepaalde groepen uit. Voordat je een besluit neemt, verzamel je alle belangrijke informatie, je kijkt naar de situatie van de schuldhulpvrager en weegt de verschillende belangen tegen elkaar af. Zorg ervoor dat de uitkomst redelijk is.
• Geef altijd schriftelijk antwoord op een aanvraag. Zorg dat de beslissing duidelijk, begrijpelijk en goed onderbouwd is. Dan weten burgers waar zij aan toe zijn en dat de beslissing klopt volgens de wet.

Oproep aan gemeenteraden

De Nationale ombudsman roept gemeenteraden op aan het college van burgemeester en wethouders van hun gemeente te vragen hoe de toegang tot schuldhulp in hun gemeente is geregeld. Ook moeten gemeenteraden weten welke drempels de toegang kunnen belemmeren en wat daarin kan worden verbeterd.

Vervolgonderzoek

In de periode na het verschijnen van dit rapport heeft de Nationale ombudsman een vervolgonderzoek gedaan. De uitkomsten daarvan zijn in september 2018 verschenen in het onderzoeksrapport ‘Een open deur. Het vervolg’.