Handreiking jongeren uit de financiële zorgen

Veel jongeren in de leeftijd tussen de 16 en 27 jaar ervaren op het pad naar volwassenheid problemen op één of meerdere leefgebieden, waaronder financiën. Het is daarom belangrijk dat jongeren met financiële zorgen en/of schulden worden bereikt en ondersteund op een manier die bij hen aansluit. De VNG heeft een handreiking voor gemeenten ontwikkeld die een integrale schuldenaanpak voor jongeren willen implementeren of versterken. In de handreiking komen zowel preventie, vroegsignalering als curatie aan bod.

Hoewel financiële stress bij alle leeftijden voorkomt, is de impact bij jongeren nog groter. Jongeren horen te bouwen aan een positief toekomstperspectief, maar geldstress maakt dit moeilijker. Het investeren in passende schuldhulpverlening is daarom niet alleen goed voor jongeren, maar ook voor de maatschappij als geheel, omdat hiermee grotere maatschappelijke kosten voorkomen kunnen worden. Het is belangrijk dat de visie van gemeenten op schuldhulpverlening aan jongeren in beleid en vervolgens in de uitvoering wordt gewaarborgd. Gemeenten zijn op basis van de Wgs verplicht om een meerjarig beleidsplan voor schuldhulpverlening vast te stellen. In dit beleidsplan kunnen gemeenten plannen opnemen voor het voorkomen, vroegsignaleren en oplossen van schulden bij jongeren. Er zijn een aantal zaken nodig om de visie te borgen in beleid en uitvoering. Deze zijn hieronder uitgewerkt, samen met een aantal werkzame elementen.

Preventie en vroegsignalering

Kinderen krijgen financiële vaardigheden mee vanuit hun directe familie en omgeving. Idealiter begint het leren omgaan met geld al op jonge leeftijd. Helaas krijgen echter lang niet alle kinderen een goede basis mee die ze leert hoe ze om moeten gaan met geld. Gemeenten kunnen door het ontwikkelen van beleid bijdragen aan een stevige basis voor alle kinderen. Hiermee kan voorkomen worden dat kinderen op latere leeftijd in de financiële problemen komen. Maar ondanks preventieve inspanningen kunnen jongeren toch in de schulden komen. Vroegsignalering biedt gemeenten dan de mogelijkheid om inwoners, en dus ook jongeren, met betalingsachterstanden tijdig te signaleren en waar nodig is (schuld)hulpverlening te bieden.

Werkzame elementen:

• Filteren op de leeftijdscategorie 18-27 jaar
• Betalingsachterstand op de zorgpremie als belangrijk signaal
• Persoonlijk contact
• Contact blijven zoeken

Bereiken

De meeste jongeren met financiële zorgen komen niet in beeld via vroegsignalering en melden zich ook niet zelf bij de gemeente voor ondersteuning. Voor gemeenten is het daarom een grote uitdaging om deze jongeren te bereiken. Uit onderzoeken komt naar voren dat de gemeente voor jongeren vaak niet de eerste plek is waar ze hulp zoeke. Daarnaast is het voor veel jongeren überhaupt niet bekend wat een gemeente doet, naast het uitgeven van een rijbewijs of identiteitsbewijs. Het bereiken van meer jongeren vraagt daarom om betrokkenheid van verschillende disciplines binnen en buiten de gemeente. Allereerst is het belangrijk dat het bereiken van meer jongeren een speerpunt is vanuit het overkoepelende gemeentelijk beleid. Het beleidsplan schuldhulpverlening kan hiervoor als basis dienen. De volgende stap is dat de gemeentelijke organisatie de professionals faciliteert en in staat stelt om daadwerkelijk meer jongeren te bereiken.

Werkzame elementen:

• Inzet van social media
• Doorbreken van taboe en schaamte
• Zichtbaar en benaderbaar zijn op plekken waar jongeren komen
• Samenwerken met jongeren als rolmodellen, ervaringsdeskundigen of peer educators

Ondersteunen en binden

Als een jongere met een hulpvraag eenmaal in contact is met de gemeente, is het belangrijk dat de jongere passende ondersteuning krijgt en niet voortijdig afhaakt. Naast het bereiken blijkt ook het binden van jongeren voor gemeenten een grote uitdaging. Het is daarom aan te bevelen om bij het vaststellen of het actualiseren van het beleidsplan voor schuldhulpverlening, expliciet te benoemen wat de uitgangspunten zijn voor het ondersteuningsaanbod aan jongeren. De beleidsafdeling kan in samenspraak met de afdeling schuldhulpverlening in beleid opnemen hoe het ondersteuningsaanbod vorm krijgt en wat daarin nodig is om passende schuldhulpverlening voor jongeren te realiseren.

Werkzame elementen:

• Het belang van een goede klik, persoonlijk contact en inlevingsvermogen
• Het belang van stress-sensitieve dienstverlening
• Het belang van duidelijkheid bieden, positieve feedback en behouden van regie
• Het toekomstperspectief centraal bij schuldregelen

Samenwerken en integraal werken

Bij het (door)ontwikkelen van een op jongeren gericht beleid voor schuldhulpverlening is het van groot belang dat gemeenten aandacht hebben voor de problematiek op andere leefgebieden. De Wgs spreekt dan ook van het bieden van een integrale schuldhulpverlening. Andersom geldt dat andere beleidsterreinen, zoals de Jeugdwet, de Wmo en de Participatiewet, kansen bieden voor het (her)inrichten van een integrale dienstverlening met aandacht voor schulden.

Stappenplan voor gemeenten om integraal beleid te ontwikkelen:

1. Inventariseren aanpalende beleidsterreinen
2. Verkennen mogelijkheden voor een integrale aanpak vanuit beleidsdoelstellingen
3. Vertalen van beleidsdoelstellingen naar concrete (samenwerkings)afspraken
4. Komen tot kennisuitwisseling en integraal werken op de werkvloer