Kennissynthese en onderzoeksagenda: kansspelverslaving, gokgerelateerde schade en gokproblematiek

Vanuit de Wet kansspelen op afstand (KOA) die op 1 april 2021 in werking gegaan is de Wet Verslavingspreventiefonds voortgekomen, waaruit onderzoek naar kansspelverslaving wordt gefinancierd. Vooruitlopend op een onderzoeksprogramma heeft het Trimbos-instituut een kennissynthese uitgevoerd uit wetenschappelijke literatuur, interviews met zorgprofessionals, ervaringsdeskundigen, vertegenwoordigers van kansspelaanbieders en internationale wetenschappers. Dit leidde tot de onderzoeksagenda: kansspelverslaving, gokgerelateerde schade en gokproblematiek.

De belangrijkste thema’s voor onderzoeken in Nederland die tijdens de interviews en gesprekken met de experts het meest naar voren kwamen zijn o.a.:

• Preventie: waarbij het verbeteren van de huidige programma’s en het onderzoeken van de effectiviteit van preventiemaatregelen aangestipt worden. Zo kan bijvoorbeeld data van onlineaanbieders gebruikt worden om problemen te voorspellen tijdens het gokken en te onderzoeken wat het beste moment is om in te grijpen.
  
• Kwetsbare groepen (of risicogroepen): het is belangrijk om prevalentieonderzoek onder kwetsbare groepen uit te voeren om zicht te krijgen en te houden op hun gokgedrag, inclusief problematisch gedrag en verslaving. Dit zou zinvol zijn omdat specifiek gericht (prevalentie-)onderzoek onder kwetsbare groepen ook preventie- en interventieontwikkeling ondersteunen. Specifieke kwetsbare groepen die uitgelicht worden zijn jongeren (en onderzoek naar de bescherming van minderjarigen), mensen met een verstandelijke beperking en sociaal zwakkeren.

Belangrijke thema’s volgens internationale onderzoekers zijn o.a.:

• Het harms perspectief: de internationale onderzoekers geven aan dat in recent wetenschappelijk onderzoek de aandacht is verschoven van kansspelverslaving in smalle zin naar een breder perspectief: de schade die gokken veroorzaakt voor mensen en maatschappij, oftewel de ‘gambling harms’. Gambling harms zijn bijvoorbeeld schulden, huiselijk geweld, zware stress, gebrek aan diversiteit in tijdsbesteding en problemen op het werk.
  
• Mensen met een migratieachtergrond: hoewel er niet veel onderzoek is gedaan naar dit thema bevestigen de internationale onderzoekers allen dat zowel migratieachtergrond als culturele herkomst een rol kunnen spelen bij gokproblemen. Hier is het wel van belang om de groep niet als verklaring voor het probleem te zien. Opvallend is dat uit één van de reviews er aanwijzingen zijn voor het ’harm paradox’: mensen met een migratieachtergrond hebben een minder grote kans om te gokken dan niet-migranten, maar als ze gokken ervaren ze vaker problemen of is de kans op het ontwikkelen van problemen groter.
  Het huidig beschikbare onderzoek geeft ook aanwijzingen dat er onderscheid gemaakt moet worden tussen specifieke groepen migranten.

De volledige kennissynthese en onderzoeksagenda van het Trimbos-instituut zijn te vinden in het rapport.