Rijk aan gedragsinzichten 2021

Dit rapport is een gezamenlijke uitgave van alle ministeries, waarin een indruk wordt gegeven van de uitgevoerde gedragsprojecten in de periode 2019-2021. In de rapportage wordt duidelijk gemaakt wat de meerwaarde is van het toepassen van gedragsinzichten door de overheid.

Nederland staat voor veel verschillende transities. Denk aan de klimaattransitie en de digitaliseringstransitie. Ze hebben in ieder geval één ding met elkaar gemeen: er is gedragsverandering nodig om de beleidsdoelen te halen. Dat geldt ook voor grote beleidsthema’s als gezondheid, wonen, mobiliteit en een kansrijke en inclusieve samenleving. Daarom zijn er twee ontwikkelpunten geformuleerd die ervoor moeten zorgen dat de potentie van het gedragswetenschappelijk perspectief beter benut worden in de beleidsvorming, de uitvoering, het toezicht en de communicatie. De ontwikkelpunten luiden als volgt:

• Gedragsexpertise verdient een beter inbedding binnen de overheid

Waar het juridisch, financieel en economisch perspectief automatisch worden betrokken bij besluitvorming, geldt dit voor het gedragsperspectief nog niet. Echter is de impact van een gedragsanalyse en gedragsadvies groot als de keuze voor een beleidsinstrument nog niet vaststaat. Door het gedragsperspectief vanaf het begin bij een beleidsproces te betrekken, is winst te boeken.

• Randvoorwaarden om beleidsinterventies te kunnen testen

De werkelijkheid waarin beleid wordt gemaakt is complex. Een evidence based werkwijze waarin via leren en gecontroleerd experimenteren inzicht wordt verkregen in wat wel en niet werkt heeft een toegevoegde waarde. Hierbij moet aan bepaalde randvoorwaarden worden voldaan om beleidsinterventies te kunnen uittesten.

Projecten

In de periode 2019-2021 zijn een aantal nieuwe gedragsprojecten van de overheid uitgevoerd. Dit zijn onder andere:

• Bewust lenen door studenten: wat is het effect van het wel of niet tonen van het maximaal te lenen bedrag?

Maakt het wel of niet tonen van het maximaal te lenen bedrag bij DUO uit voor het leengedrag van nieuwe leners? Dat is in dit project onderzocht. Gebleken is dat als het maximaal te lenen bedrag wordt weggelaten dat minder studenten voor dat maximum kiezen. Dit vertaald zich ook door in een lager gemiddeld leenbedrag.

• Bewust lenen door studenten: draagt informatie over de langetermijngevolgen van lenen bij aan bewustere keuzes van studenten?

DUO heeft drie varianten van een brief gestuurd naar studenten met informatie over de consequenties van hun huidige leengedrag. De meest uitgebreide brief met de totale studieschuld bij afstuderen, het maandelijkse aflosbedrag en de leeftijd tot wanneer moet worden afgelost, leidde tot de meest neerwaartse aanpassing in het leenbedrag.

• Tijdige betaling lesgeld mbo-studenten: hoe kunnen we mbo studenten stimuleren om op tijd te betalen?

Twee gedragsexperimenten tonen aan dat brieven en e-mails met gedragstechnieken zeer effectief zijn om mbo-studenten te stimuleren tot tijdige betaling van het lesgeld. Het eerste gedragsexperiment leidde tot 8% meer tijdige betalingen, het tweede gedragsexperiment later in het proces tot ruim vijf keer zoveel studenten dat alsnog hun lesgeldbetaling regelt.