Van schuld naar schone lei

Veel mensen in Nederland hebben schulden, waarvan een deel problematisch is. Problematische schulden hebben direct en indirect invloed op de gezondheid van mensen. Bovendien kosten schulden de mensen zelf en de maatschappij veel geld. Daarom heeft de Raad van Volksgezondheid en Samenleving in 2017 een advies uitgebracht: Eenvoud loont. In dat rapport was het advies van de Raad om vooral in te zetten op preventie en vereenvoudiging van de bestaande regelgeving en wetten.

In dit adviesrapport wordt, door de bril van het rapport Eenvoud loont, teruggekeken op de afgelopen vijf jaar. Wat is er veranderd in de wereld van schulden en schuldhulpverlening, en hoe past dat binnen de drie vormen van ontzorgen die destijds voorgesteld zijn? Ook wordt er gekeken naar het Actieplan brede schuldenaanpak, dat het kabinet in 2018 lanceerde. Wat heeft het Actieplan opgeleverd? Het adviesrapport is bedoeld voor beleidsmakers en professionals en richt zich met zijn adviezen niet alleen op gemeenten en overheidsinstanties, maar ook tot Rijksoverheid als geheel.

Sinds 2017 is er veel veranderd in het systeem van schuldhulpverlening, zowel op het gebied van wetgeving, als technische innovaties tot experimenten met nieuwe interventies. In 2018 werd het Actieplan brede schuldenaanpak gelanceerd, waarin een aantal interventies beschreven werden. De RVS analyseert deze interventies in dit rapport volgens de uitgangspunten van het rapport Eenvoud loont (2017):

• Technisch ontzorgen door wetgeving: er is werk gemaakt van het stroomlijnen van wetgeving en het wegnemen van juridische drempels.
• Technisch ontzorgen in de praktijk: de Raad signaleert dat overheidsinstanties, het bedrijfsleven, gemeenten en het maatschappelijk middenveld veel meer inzetten op ‘sociaal incasseren’, waarbij er door deze partijen veel meer rekening wordt gehouden met de financiële situatie en het doenvermogen van de inwoner met schulden.
• Technisch ontzorgen in de praktijk: er zijn binnen het schuldhulpverleningstraject zijn er ook diverse initiatieven opgestart waardoor mensen sneller van hun schulden af kunnen komen.
• Sociaal ontzorgen: er is veel geïnvesteerd in toegankelijke hulpverlening voor mensen met schulden.

Tot slot worden er in dit rapport een aantal adviezen uitgebracht. Volgens het RVS zouden de volgende zaken anders moeten in de toekomst:

• Het is noodzakelijk dat er collectieve inspanning verricht wordt om de grote groep mensen die niet zelf uit de schulden kan komen, weer perspectief te bieden.
• Er moet meer aandacht komen voor ondersteuning en hulp bij financiële vragen.
• Bestaande initiatieven rond sociaal ontzorgen moeten worden versterkt en gefaciliteerd.
• De aanpak van problematische schulden vraagt om een heldere zorgplicht.