Divosa Monitor Vroegsignalering Schulden – Jaarrapportage 2023

Gemeenten en vastelastenpartners zijn sinds 1 januari 2022 wettelijk verplicht om invulling te geven aan de vroegsignalering van schulden. Energiebedrijven, drinkwaterbedrijven, woningverhuurders en zorgverzekeraars leveren dus signalen van betalingsachterstanden aan gemeenten en gemeenten volgen deze signalen op door deze inwoners hulp te bieden. De jaarrapportage geeft een overkoepelend, landelijk beeld van de werkwijze en uitvoering van de vroegsignalering in 2023. De gemeenten die deelnamen aan deze monitor vertegenwoordigen 89% van de Nederlandse bevolking. De inzichten verbreden je kennis en kun je inzetten binnen het hulp- en dienstverleningsaanbod.

Ontvangen vroegsignalen

De deelnemende gemeenten ontvingen in 2023 gemiddeld 4 vroegsignalen per 1000 inwoners per maand, terwijl dit in 2022 nog op 3,3 vroegsignalen per 1000 inwoners per maand lag. Deze stijging kan enerzijds komen doordat meer vastelastenpartners signalen aanleveren of vastelastenpartners dit eerder doen. Anderzijds kan dit komen door een stijging van het aantal mensen met een betalingsachterstand. 

In 2023 waren er in tegenstelling tot 2022 maandelijks meer vroegsignalen afkomstig van energiemaatschappijen (gemiddeld 25%) dan van woningverhuurders (gemiddeld 19%). Zorgverzekeraars blijven de meeste vroegsignalen aanleveren (45%). 

Melding aanmaken

Er is ook een stijging te zien in het aantal meldingen dat gemeenten hebben opgepakt in 2023. In 2023 pakten gemeenten gemiddeld 2,9 meldingen per 1000 inwoners per maand op, terwijl dit in 2022 nog 2,5 meldingen per 1000 inwoners per maand waren. 

Gemeenten hebben in 2023 voor gemiddeld 80% van de vroegsignalen een dossier (melding) aangemaakt. Niet voor alle signalen wordt een melding aangemaakt. Dit komt enerzijds door de gegevensregistratie. Anderzijds komt dit doordat er geen gevolg wordt gegeven aan het signaal, omdat de persoon al bekend is bij schuldhulpverlening van de gemeente of niet op het doorgegeven adres geregistreerd staat. Wanneer er sprake is van een te laag schuldbedrag, doet de helft van de gemeenten geen hulpaanbod. De helft van alle meldingen bestaat uit enkelvoudige meldingen.

Bereik inwoner

Bij een op de vijf meldingen is er naar aanleiding van een vroegsignaal ook daadwerkelijk contact gelegd met de inwoner. Ten opzichte van 2022 zijn er in 2023 24% meer mensen bereikt. De volgende factoren verhogen de kans op het bereiken van de inwoner:

• Het aantal contactpogingen
• Het type contact: een persoonlijke benadering heeft meer kans dan alleen een schriftelijke benadering. De kans op succesvol contact is bij telefonisch contact ook iets hoger dan bij een huisbezoek.
• De hoogte van de betalingsachterstand: hoe hoger de betalingsachterstand, hoe meer kans.
• De vastelastenpartner van wie de betalingsachterstand afkomstig is: bij een signaal van een verhuurder en energiemaatschappij is de kans groter dat een inwoner wordt bereikt dan bij een signaal van een zorgverzekeraar en drinkwaterbedrijf.
• Leeftijd: 45-plussers zijn makkelijker te bereiken dan mensen die jonger zijn. Ook verschilt de effectiviteit van benaderingswijzen voor jongeren van andere leeftijdsgroepen. Whatsapp of sms is bij jongeren effectiever.

56% van de gemeenten zet vijf of meer verschillende contactvormen in om inwoners te bereiken.

Acceptatie van hulpaanbod

Bij 35% van de inwoners waarmee contact is geweest over de aangeboden hulp, is geregistreerd dat deze hulp is geaccepteerd. De geregistreerde hulpacceptatie ligt hoger bij meldingen van energiebedrijven en woningcorporaties. In bijna 8 op de 10 gevallen gaat het om een quick fix.

In de cijfers zijn niet alle activiteiten die gemeenten uitvoeren om een hulpaanbod aan te bieden zichtbaar. De niet-meetbare effecten maken dat de impact van vroegsignalering zeer waarschijnlijk groter is dan uit de data blijkt. De mate van hulpacceptatie moet dan ook niet gezien worden als belangrijkste maatstaf voor het succes van vroegsignalering. Het doel is al bereikt als een inwoner de weg naar hulp weet te vinden als er sprake is van betalingsachterstanden.