Leven met de voedselbank

Door middel van dit onderzoek is in beeld gebracht wie in de gemeente Haarlemmermeer structureel (langer dan 3 jaar) afhankelijk zijn van de voedselbank en in hoeverre de ondersteuning vanuit de gemeente hen bereikt. De komende bevindingen zijn gebaseerd op 21 gesprekken die zijn gevoerd met mensen die langer dan 3 jaar de voedselbank bezoeken. De inzichten kun je inzetten binnen het hulp- en dienstverleningsaanbod. 

Doelgroep

De meeste geïnterviewde bezoekers die structureel afhankelijk van de voedselbank zijn, hebben problematische schulden. De meeste hebben ook gezondheidsklachten (regelmatig combinaties van structurele fysieke en psychische klachten). Vaak hebben ze (daarnaast) te maken gehad met heftige en ontregelende levensgebeurtenissen, waarna zij vaak last kregen van mentale overbelasting. 

Er zijn wel duidelijke verschillen in hoe de geïnterviewde bezoekers het leven van een zeer laag bedrag ervaren. Allereerst zijn er verschillen in de mate waarin mensen lijden onder de omstandigheden. Voor de één valt het erg zwaar, terwijl de ander de situatie accepteert zoals die is. Ten tweede verschillen mensen van elkaar in de mate waarin zij perspectieven zien om hun besteedbaar inkomen te vergroten. Ruim de helft van de mensen waarmee gesproken is, ziet deze perspectieven niet (vaak vanwege structurele gezondheidsklachten).

Ondersteuning vanuit de gemeente

De geïnterviewde bezoekers die een bijstandsuitkering ontvangen en in dit kader contact hebben met de gemeente, hebben wisselende ervaringen met de geboden ondersteuning. Er was vooral kritiek te horen als het recht op uitkering moeilijker vast te stellen was. Deze mensen voelden zich regelmatig niet gezien en begrepen. 

De gemeente lijkt, buiten de taken die inkomensondersteuning en re-integratie in het kader van de Participatiewet betreffen, vooral de rol van het verwerken van de aanvragen te vervullen (een administratieve backoffice functie). De geïnterviewde bezoekers uiten kanttekeningen en klachten over de voorzieningen die bijvoorbeeld verzorgd worden door MeerWaarde, Stichting Leergeld en PLANgroep, maar de meeste klachten gaan vaak over schuldhulpverlening.

Schuldhulpverlening
Het valt op dat de hulp die een schuldenaar moet helpen bij het stabiel krijgen van de financiën en de hulp die een schuldenaar moet helpen bij het inzicht verkrijgen in de samenstelling en omvang van het schuldenpakket, niet goed uitgewerkt en belegd is. Hierbij moet wel rekening gehouden worden met het feit dat de schuldhulpverlening te veel wordt beperkt tot de diensten van PLANgroep. De hulp van PLANgroep vindt vooral op afstand plaats. Dit zorgt voor onduidelijkheid. Daarnaast zijn mensen ontevreden over de stiptheid van de dienstverlening. 

Voorzieningen
De meeste geïnterviewde bezoekers hadden geen volledig beeld van voorzieningen waar zij gebruik van zouden kunnen maken. Daarnaast werd aangegeven dat het belastend is om een beroep te doen op de voorzieningen. Enkelen spraken van de wens dat er meer naar de individuele situatie gekeken moet worden. De meeste mensen zouden naar eigen zeggen juist geholpen zijn als het makkelijker was om toegang tot de voorzieningen te krijgen.

Mogelijkheden ter verbetering

Schuldhulpverlening 

• Doorlooptijd: het strakker voorzien in termijnen voor de gemeentelijke schuldhulpverlening.
• Stabilisatie: de hulp die een schuldenaar moet helpen bij het stabiel krijgen van de financiën en de hulp die een schuldenaar moet helpen bij het inzicht verkrijgen in de samenstelling en omvang van het schuldenpakket, moet beter uitgewerkt en belegd worden.
• Nabijheid: men vraagt zich af of schuldhulpverlening op afstand goed werkt. Een persoonlijke benadering door een hulpverlener die hun situatie beter kent (denk ook aan gecertificeerde vrijwilligers) zou kunnen helpen. 
• Ontvankelijkheid voor klachten: de gemeente moet een actievere rol innemen als het gaat om klachten over schuldhulpverlening. De gemeente zal vaker in gesprek moeten gaan met de schuldhulpverleners als er sprake is van signalen die aangeven dat het niet goed gaat.
• Vroegsignaleren: er moet onderzocht worden of de huidige vorm van vroegsignalering en de hulp die erop volgt effectief zijn. 

Voorzieningen
Het minimabeleid dat is vastgesteld met het raadsbesluit minimabeleid uit 2014 is verder af komen te staan van de groep Haarlemmermeerders die structureel afhankelijk zijn van de voedselbank. De kritischere beoordeling voorafgaand aan het verstrekken van individuele bijzondere bijstand kan verklaren dat meerdere keren is aangegeven dat het indienen van een aanvraag belastend is en de mensen daardoor afzien van het doen van een aanvraag. Verder is de bekendheid van diverse voorzieningen bij veel mensen beperkt. Om dit te verhelpen, zouden gemeenten en welzijnsorganisaties een proactievere, uitnodigende houding aan moeten nemen.

Voedselhulp

• Een goede balans tussen gezonde en ongezonde producten is van belang.
• Mensen willen het liefst de mogelijkheid hebben om (gedeeltelijk) zelf te kiezen wat ze meenemen.
• De omvang van de voedselpakketten moet voldoende zijn.