Meer nodig dan schuldhulp om uit de bijstand te komen

Voor mensen in de bijstand met schulden is het moeilijk om werk te zoeken en te vinden. Lukt dat beter als ze de zekerheid hebben dat ze drie jaar lang een vast, maandelijks bedrag moeten betalen?

Schulden kunnen mensen tegenhouden om succesvol te re-integreren op de arbeidsmarkt. Maakt een schuldregeling het voor mensen makkelijker om werk te vinden? Bijvoorbeeld doordat iemand weet dat zijn schuld na 3 jaar is afgelost? Of zijn er andere oorzaken waardoor mensen met schulden geen werk zoeken en vinden?

Het artikel bespreekt 2 studies over de uitstroom uit de bijstand door verschillende schuldregelingen. Ook hebben de onderzoekers een aantal mensen uit de doelgroep geïnterviewd om inzicht te krijgen in hun werkmotivatie.

Welke trajecten zijn voor schuldhulpverlening zijn er?

Als mensen zich bij de schuldhulpverlening melden, zijn er verschillende trajecten mogelijk: 

1. een minnelijke regeling: de gemeentelijke kredietbank maakt afspraken met de schuldeisers van de cliënt. Dat kan in de vorm van schuldsanering of schuldbemiddeling. In het eerste geval betaalt de cliënt 3 jaar lang een vast bedrag, in het tweede geval stijgt of daalt het bedrag als hij meer of minder gaat verdienen.  
2. een wettelijke regeling: als het lukt niet om afspraken te maken met de schuldeisers, kan een cliënt een beroep doen op de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp). Ook hier betaalt de cliënt 3 jaar lang een maandbedrag aan de schuldeisers. Hij is verplicht alles te doen om een zo hoog mogelijk inkomen te krijgen.

De onderzoekers verwachtten dat mensen gemotiveerder zijn om werk te zoeken als werk ze direct financieel voordeel oplevert. Dat is bij schuldsanering het geval. Maar de gedragsleer stelt dat omgevingsfactoren en onbewuste processen een grotere rol spelen dan rationele keuzes. 

Helpt een schuldregeling om eerder werk te vinden?

In de 1e studie vergeleken de onderzoekers schuldsanering in Amsterdam met schuldbemiddeling in Almere. Bij geen van beide regelingen lag de uitstroom uit de bijstand duidelijk hoger. 

Mensen met een schuldregeling, gaven aan dat ze wel gemotiveerd waren om werk te zoeken, omdat:

• werk sociale en financiële voordelen heeft;
• de schuldregeling hun rust en ruimte geeft.

Dat de meeste mensen toch niet naar werk gingen zoeken, kwam doordat ze onzeker waren over hun mogelijkheden en kansen op de arbeidsmarkt. Vaak was er ook sprake van lichamelijke en psychische problemen.

De 2e studie keek naar de minnelijke regeling en de wettelijke regeling in Amsterdam. Het aantal mensen dat de bijstand verliet, was bij beide regelingen even hoog. Het vooruitzicht dat werk voor meer inkomen zorgt, lijkt niet te leiden tot een hogere uitstroom uit de bijstand. Wel geeft een schuldregeling mensen rust en ruimte.

Er bestaat onder cliënten veel onzekerheid over hun mogelijkheden en kansen op de arbeidsmarkt

Conclusie en aanbevelingen voor schuldhulpverlening

Mensen in de bijstand die een schuldregeling krijgen, stromen nauwelijks eerder uit naar werk dan andere bijstandsgerechtigden. Mensen willen wel werken, maar ze weten niet hoe ze werk kunnen zoeken. Ook spelen psychische en lichamelijke klachten een rol. 

Verder zeggen mensen dat er door een schuldregeling veel druk van ze af valt. En dat ze daardoor weer ruimte in hun hoofd krijgen om bijvoorbeeld werk te gaan zoeken. 

Daarom denken de onderzoekers dat de schuldhulpverlening op 2 manieren beter kan:

1. Schuldeisers moeten sneller akkoord gaan met een schuldregeling. Dat geeft de cliënt rust, de schuldeiser duidelijkheid, en het kost uiteindelijk minder om de regeling uit te voeren.
2. Ga mensen in de bijstand met schulden coachen en trainen om werk te vinden zodra ze een schuldregeling hebben.