Team Vroeg Eropaf in Amsterdam: Tijdig contact leggen en vertrouwen winnen

Als consulent schuldhulpverlening van stichting Doras belt Ward van Noorden wekelijks aan bij bewoners in Amsterdam-Noord om hulp aan te bieden bij betalingsachterstanden. Vroegtijdig contacten leggen en vertrouwen winnen, dat is het doel van het project Vroeg Eropaf.

De woning boven de fietsenwinkel in de Vogeltjesbuurt ziet er verlaten uit, maar na enige tijd doet de bewoner toch de deur open. Een vijftiger, zelfstandig vertaler. Achter hem een trap met versleten linoleum. Inderdaad, hij heeft een betalingsachterstand, zegt hij meteen. ‘Onregelmatige inkomsten. Misschien komt er volgende maand weer wat binnen.’ 
‘Ik ben even nieuwsgierig’, zegt Ward, ‘maar wat voor vertaalwerk doe je? Neemt de computer niet steeds meer werk over?’ ‘Ik doe literaire vertalingen’, zegt de man, ‘dat kan de vertaalcomputer gelukkig nog niet. Ik krijg al tien jaar zes cent per woord.’ 

Ward wijst de man op Team Zelfstandigen van de gemeente Amsterdam, speciaal bedoeld voor zzp’ers en ondernemers die een vangnet nodig hebben. ‘Even een praatje aanknopen’, zegt Ward als de deur weer gesloten is. ‘We zetten dingen in gang, maar de persoonlijke aandacht is eigenlijk het belangrijkst. Je kunt dit werk dan ook alleen maar doen als je oprecht geïnteresseerd bent in mensen en als je jezelf bent. We bieden hulp, maar vertellen ook wat we niet kunnen doen. Dat vergroot onze betrouwbaarheid. Deze mensen zijn kwetsbaar. Juist dan prikken ze overal doorheen.’ 

Stoplichtsysteem 

Vroeg Eropaf is een grootschalig project in Amsterdam om beginnende schulden te lokaliseren en waar mogelijk op te lossen. Meldingen van betalingsproblemen komen van woningcorporaties, energiebedrijven, zorgverzekeraars en de Amsterdamse belastingdienst. Het team legt vier dagen per week huisbezoeken af in Amsterdam-Noord. Bij vroege betalingsachterstanden krijgen mensen met schulden een groengekleurde flyer met een telefoonnummer voor hulp. Reageren mensen niet, dan gaat het stoplichtsysteem in werking: na de groene flyer volgt een oranje en vervolgens een rode flyer. 

Privacywet 

Op een pleintje rondom een speelplaats hangt een zuurkoollucht. Ward gaat bewust rond etenstijd langs de deuren om de kans te vergroten dat hij iemand thuis aantreft. Toch blijven vandaag diverse deuren gesloten. Waar de deur wel opengaat, is de gezochte persoon niet aanwezig. 

Enkele straten verder reageert een hond op de bel. Hier is in ieder geval iemand thuis, zegt Ward opgewekt. Een jongedame zet de deur op een kier. ‘Mam, het is Ward’, roept ze naar boven. Haar moeder daalt snel de trap af. Ze kennen elkaar. Ward leeft mee, weet details uit eerdere ontmoetingen te noemen en bemoedigt haar om contact op te nemen met de sociaal raadslieden. ‘Dankjewel, fijne avond’, zegt ze tegen Ward. ‘We dringen onszelf op, maar wel met de beste bedoelingen’, zegt Ward daarna. ‘Volgens de privacywetgeving mogen we een heleboel niet. Maar als je kunt aantonen dat vroegsignalering veel oplevert voor alle partijen, mag het wel.’ Ward sluit zijn werkdag af op het kantoor van stichting Doras, waar hij nog zo’n twee uur nodig heeft om de bijbehorende administratie af te ronden. Diverse mensen nemen na de huisbezoeken contact op voor hulp, is zijn ervaring. Hij hoopt dat er vandaag ook nog een e-mail binnenkomt over een cliënt waar hij eerder deze dag mee bezig is geweest. Fijn, want dan kan hij vandaag nog een crisis oplossen.

Vroegsignalering, waarom?

1 Niets doen is geen optie 

Want het belang oes aan Belang oes aan Belang oes allemaal aan 

Een wijze les van de Vlaamse band Het Zesde Metaal in hun lied ‘Nietsdoen is geen optie’. De stapels onderzoeken bewijzen in wat voor ellendige situatie mensen terecht komen bij doorwoekerende schulden. En wat dat uiteindelijk de samenleving kost, materieel en immaterieel. Vroegsignalering betekent snelle hulp, voordat schulden onoplosbaar worden en er een uitzichtloze situatie ontstaat. Bij twee maanden achterstand vaste lasten kan dat nog.

2 De praktijkvoorbeelden zijn er 

Maar hoe moe je der aan beginnen En ge moet ‘t ook maar kunnen 

Hoe je eraan moet beginnen? Diverse gemeenten hebben er goede ervaringen mee opgedaan, zoals Amsterdam, Deventer en de acht zogenaamde kopgroepgemeenten. Hun ervaringen staan in het document ‘Vroegsignalering schulden, lessen uit de praktijk’. Nog meer handreikingen staan in de ‘Leidraad Vroegsignalering’. Willen is kunnen.

3 Maak een business case 

Een doortimmerd plan is absolute noodzaak, zo blijkt uit ‘Vroegsignalering schulden: lessen uit de praktijk’. Maak daarom een business case. 

Breng de baten in kaart voor burger, schuldeiser, gemeente en maatschappij en raam de kosten. Dat maakt voor alle partijen de verwachtingen helder en geeft richting aan de aanpak. Doe dat samen met de schuldeisers en met andere partners die een rol spelen bij armoede. Schouders Eronder is bezig met een handreiking over het maken van een businesscase. De handreiking verschijnt eind januari 2019.