Versterken kennisbasis rondkomen bij werkenden
1 maart 2023
Doel onderzoek
De vaste Kamercommissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) wil meer zicht op de positie situatie en knelpunten van mensen die werk hebben, maar niet of moeilijk rondkomen of daar een risico op lopen. Doel is om met het kabinet in gesprek te gaan over wat verschillende groepen mensen nodig hebben en hoe zij beter bereikt kunnen worden met inkomensondersteunende maatregelen.
Er is veel literatuur beschikbaar over bestaanszekerheid van werkenden. Het ontbreekt echter aan een samenhangende duiding van de beschikbare onderzoeken. Een overkoepelend beeld van de beschikbare inzichten is nodig om koers te bepalen voor de toekomst, waarbij het vanzelfsprekend van belang is dat ook wordt vastgesteld waar de kennislacunes liggen.
Over wie gaat het?
Het gaat hierbij om de brede groep werkenden, waaronder werknemers in loondienst, mensen die naast een uitkering werken, mensen met flexibele contracten net een specifieke focus op zzp’ers, schijnzelfstandigen, en ondernemers uit het MKB.
Wat zijn de bevindingen?
De literatuurstudie levert vier belangrijke constateringen op:
- Het ontbreekt aan een passende objectieve definitie van goed rondkomen. Rondkomen gaat over meer dan alleen inkomen en arbeidsmarktpositie. De vraag of een huishouden rondkomt, wordt ook bepaald door de hoogte van de vaste lasten (inclusief noodzakelijke ziektekosten), betalingsverplichtingen aan schuldeisers en de beschikbaarheid van vermogen (buffer).
- Bij gebrek aan een eenduidige definitie van rondkomen zijn er verschillende cijfers in omloop om te duiden hoe groot de groep (werkenden) is die niet goed rondkomt. Grote verschillen in cijfers nodigen uit om rondkomen in te ruilen voor armoedecijfers.
- In termen van armoede staan werkenden er goed voor, maar er zijn grote verschillen in hun financiële positie.
- De groep werkenden met het grootste risico op armoede, is het minst goed in beeld en wordt het minst goed bereikt.
Met het merendeel van de werkenden gaat het in financieel opzicht goed. Er is aandacht nodig voor werkenden in dienstverband met een kwetsbare arbeidsmarktpositie, zzp’ers, zmp’ers, baanstapelaars, platformwerkers en baanstapelaars. Inkomensondersteunende maatregelen hebben een hoger bereik onder mensen die hun inkomen krijgen uit een uitkering dan onder mensen met inkomen uit werk. Binnen de groep werkenden lijkt het erop dat de meest kwetsbaren het minst goed worden bereikt.
Wat kun je ermee in de praktijk?
Het onderzoekt brengt kennislacunes in beeld. Ook geeft het aanbevelingen die kunnen bijdragen dat meer werkenden kunnen rondkomen. Deze aanbevelingen zijn in eerste instantie bedoeld voor de vaste kamer commissie SZW. De aanbevelingen zitten op vier aspecten:
- Inkomen: zorgen dat het inkomen dat mensen verdienen voldoende toereikend is
- Vasten lasten: kijken naar de wijze waarop je invloed kunt uitoefenen op de ontwikkeling van de vaste lasten
- Schulden: de drempel naar schuldhulpverlening verlagen
- Vermogen: nagaan in hoeverre er op een andere manier rekening gehouden kan worden met het vermogen bij inkomensondersteunende maatregelen
Daarnaast adviseren de onderzoekers in te zetten op het bevorderen van het gezonde financiële gedrag:
- Financiële educatie een belangrijkere en structurele plek geven in het onderwijs
- Investeren in het creëren van (digitale) contexten waarin mensen zichzelf beter tegen henzelf kunnen beschermen (denk aan voorzieningen waarin middelen voor vaste lasten direct worden afgeschermd zodat de betaling daarvan nooit in het geding komt).